Ali Şükrü Bey’in Suikastı: Cumhuriyetin İlk Failli Meçhul Cinayeti ve Topal Osman’ın Ölümü
Ali Şükrü Bey, 1884 yılında Trabzon’un Beşikdüzü ilçesinde doğmuş, Türk siyasetinin önemli figürlerinden biri olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarından, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarına kadar etkili olmuş bir asker, gazeteci ve siyasetçiydi. 27 Mart 1923 tarihinde gerçekleştirilen suikast sonucu hayatını kaybetmiştir. Ali Şükrü Bey’in öldürülmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasının hemen ardından gerçekleşen ilk büyük siyasi suikast olarak kayıtlara geçmiştir. Olayın ardındaki karanlık ilişkiler ve suikastin faili Topal Osman’ın ölümü, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşanan derin siyasi çekişmeleri ve baskıları gözler önüne sermektedir.
1. Ali Şükrü Bey’in Siyasi Kariyeri ve Muhalefeti
Ali Şükrü Bey, Osmanlı Meclis-i Mebûsan’ın 6. dönem milletvekili olarak görev yapmış ve ardından 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Trabzon milletvekili olarak bulunmuştur. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasının ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında, Türkiye’nin yönetim şekli ve Mustafa Kemal Paşa’nın tek adam yönetimine karşı çıkan kesimlerden biriydi. Şükrü Bey, Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Atatürk’ün liderliğindeki Birinci Grup’un karşısında duran ve Cumhuriyet’in otoriterleşmesine karşı çıkan İkinci Grup’un liderlerinden biriydi. Millî Mücadele’nin halkla buluşturulması ve düşman propagandalarının etkisiz hale getirilmesi için yaptığı çalışmalar da oldukça dikkat çekiciydi.
Ali Şükrü Bey, Türkiye’nin sosyal yapısında köklü değişiklikler getiren iktidarın uygulamalarına karşı çıkarak, dönemin siyasetinde önemli bir muhalif figür haline geldi. Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğini savunan “Hâkimiyet-i Milliye” gazetesinin karşısında, “Tan” gazetesini yayımlayarak, muhalif görüşlerin halk arasında daha fazla yer bulmasını sağladı. Bu gazete, 68 sayı yayımlanmış ve Ali Şükrü Bey, hemen hemen her başyazıyı kendisi yazmıştır.
2. Ali Şükrü Bey’in Suikastı ve Topal Osman’ın Rolü
Ali Şükrü Bey’in siyasi duruşu ve Cumhuriyet yönetiminin sert muhalefeti, ona birçok düşman kazandırmıştı. 27 Mart 1923 tarihinde, Ali Şükrü Bey, TBMM’den ayrılırken, ortadan kaybolmuş ve iki gün sonra, kardeşi Şevket Bey tarafından hükümete kaybolduğu bildirilmiştir. Üç gün sonra cesedi, Ankara’nın Mühye köyü civarında bulunmuş, yapılan incelemede, boğularak öldürüldüğü anlaşılmıştır. Bu cinayet, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk siyasi suikastı olarak kayıtlara geçmiştir. Hükümet, Ali Şükrü Bey’in ölümünden sorumlu olarak, dönemin güçlü ve karanlık figürlerinden biri olan Topal Osman’ı suçlamış ve derhal tutuklanmasını istemiştir.
Topal Osman, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki önemli askeri figürlerden biriydi. Milli Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın en yakınındaki isimlerden biri olan Topal Osman, sonrasında çeşitli suçlamalarla anılmaya başlandı. Ali Şükrü Bey’in suikastine karışmakla suçlanan Topal Osman, olayın hemen ardından yakalanmış ve tutuklanmıştır. Ancak Osman, teslim olmayı reddederek, 1 Nisan’ı 2 Nisan’a bağlayan gece, kendi adamlarıyla birlikte jandarma kuvvetlerine karşı çatışmaya girmiştir.
3. Topal Osman’ın Ölümü ve Başının Kesilmesi
Topal Osman, yaralı bir şekilde ele geçirilmiş, ancak işlediği suçun cezası olarak, Meclis tarafından idam edilmesine karar verilmiştir. Osman, adaletin bir simgesi haline gelmiş, ancak süreç, hukukun dışında bir infaza dönüşmüştür. Ulus Meydanı’nda, başı kesilerek idam edilmiştir. Topal Osman’ın idamı, yalnızca bir ceza uygulaması değil, aynı zamanda dönemin iktidarının muhaliflerini nasıl acımasızca susturduğunu gösteren bir sembol olmuştur.
Topal Osman’ın cesedi, başı kesilerek teşhir edilmek üzere mezarından çıkarılmış ve darağacına asılmıştır. Bu infaz, dönemin güçlü siyasi mesajlarından birini verirken, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğindeki yönetimin ne kadar sert ve hoşgörüsüz olabileceğini gözler önüne sermiştir.
4. Suikastin Ardındaki Derin Siyasi Çatlaklar ve Sonuçları
Ali Şükrü Bey’in suikasti ve Topal Osman’ın öldürülmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki siyasi atmosferin çelişkilerini gözler önüne serdi. Bu cinayet, yalnızca bir adamın öldürülmesi değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki siyasi mücadelelerin ve iktidar kavgalarının acımasız bir simgesidir. Ali Şükrü Bey’in muhalif kimliği ve demokrasiye olan inancı, onu dönemin yönetiminden ve Atatürk’ün çevresinden uzaklaştırmış, suikastin ardından Topal Osman gibi karanlık bir figürün ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bu olay, aynı zamanda Cumhuriyet’in kurucu liderinin etrafındaki güç mücadelesinin de bir yansımasıdır. Topal Osman’ın ölümü ve ardından başının kesilerek teşhir edilmesi, sadece bir infaz değil, aynı zamanda topluma, muhalefetin ne kadar acımasızca bastırılacağına dair güçlü bir mesaj verilmiş oldu. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında, muhalif görüşlerin kabul edilmediği, her türlü eleştirinin ve karşıt görüşün baskılandığı bir dönemin izlerini gösteren Ali Şükrü Bey’in suikasti, Türk siyasi tarihinin karanlık sayfalarından birine dönüşmüştür.
5. Sonuç: Toplumda Yaratılan Korku ve Güvensizlik
Ali Şükrü Bey’in suikasti ve Topal Osman’ın infazı, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki iktidar ve muhalefet ilişkilerini en sert şekilde yansıtan olaylardan biridir. Bu cinayet, toplumda bir korku atmosferi yaratmış ve muhalefetin susturulmasının, her türlü muhalif sesin bastırılmasının siyasi norm haline geldiğini göstermiştir. Ali Şükrü Bey’in cenazesi, Hacı Bayram Camii’ne getirildikten sonra Trabzon’a gönderilmiş ve Boztepe’de defnedilmiştir. Bugün, bu olay, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki en derin siyasi yaralardan biri olarak anılmaktadır.
Bu şekilde, Ali Şükrü Bey’in öldürülmesi, Cumhuriyet’in ilk yılı olan 1923’te gerçekleşmiştir ve suikastin ardından Topal Osman’ın öldürülmesi, dönemin siyasi yapısındaki derin çatlakları ve iktidar baskılarını ortaya koymaktadır.