15. Ermenistan
Sovyetler Birliğinin bu en küçük üyesi 1922 yılında bir sosyalist cumhuriyet olarak kuruldu. Ülke 21 Eylül 1990 yılında Sovyetler Birliğinden ayrılıp bağımsız Ermenistan Cumhuriyeti oldu. Gürcistan, Azerbaycan, Iran ve Türkiye ile komşu olup Denize sınırı yoktur. Ülkenin en büyük gölü Sevan Gölüdür ve Başkenti Erivandır.

Mount Ararat and the Yerevan skyline. The Opera house is visible in the center.

14.Moldovya
Romanyaya bağlı Beşerabya bölgesinin İkinci Dünya savaşından sonra Sovyetler birliği tarafından el konulmasıyla kurulmuş bir sosyalist cumhuriyettir.

13.Litvanya
Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, (Litvanca: Lietuvos Tarybų Socialistinė Respublika; Rusça: Литовская Советская Социалистическая Республика, Litovskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika) kısaca Litvanya SSC, Sovyetler Birliği’ne bağlı cumhuriyetlerden biriydi. 1940-1990 yılları arasında Sovyet hakimiyeti altında kaldı.
23 Ağustos 1939 tarihinde, Molotov-Ribbentrop Paktı’na uygun olarak 16 Haziran 1940 tarihinde Kızıl Ordu tarafından işgal edildikten sonra, bağımsız cumhuriyet olarak bırakıldı. Ancak II. Dünya Savaşı sırasında, bir kukla devlet olarak[1] 21 Temmuz 1940 tarihinde Sovyetler Birliği’ne bağlandı.
1941-1944 yılları arasında, Sovyetler Birliği’ndeki Alman işgali, ülkenin fiilen dağılmasına neden oldu. Ancak 1944-1945 yılında Almanların geri çekilmesi ile, Sovyet hakimiyeti yeniden kuruldu. Bu hakimiyet, Litvanya’nın bağımsızlığını ilan ettiği 1990 yılına kadar devam etti.

12.Estonya
Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, kısaca: Estonya SSC (Estonca: Eesti Nõukogude Sotsialistlik Vabariik, kısaca: Eesti NSV), II. Dünya Savaşı sırasında, 21 Haziran 1940’ta Sovyetler Birliği’ne katılan bir cumhuriyettir. Kısa bir süre sonra bağımsızlığını ilan eden ülke 6 Ağustos 1940’ta tekrar Sovyetler’e katılmıştır. 1941’de Almanya tarafından işgal edilen ülke 1944’te Sovyet askerleri tarafından tekrar alınmıştır. Estonya’nın bağımsızlığı döneminde Narva’nın bir parçası olan Jaanilinn, 1945’in Ocak ayında Rusya SFSC’nin Leningrad iline bağlanmış ve İvangorod isimini almış ve 1954’te kent statüsü kazanmıştır.
ABD, Birleşik Krallık, Türkiye ve diğer bazı batı ülkeleri Estonya’daki Sovyet egemenliğini kabul etmemiş, bu ülke ile diplomatik ilişkilerini bağımsız bir devlet statüsünde devam ettirmiştir.
Estonya SSC, 20 Ağustos 1991’de, Sovyetler’in dağılma sürecinde, ülkedeki ayaklanmalar ardından resmen ve fiilen Sovyetler Birliği’nden ayrılmış ve Estonya Cumhuriyeti kurulmuştur.

11.Letonya
Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Letonca: Latvijas Padomju Sociālistiskā Republika; Rusça: Латвийская Советская Социалистическая Республика, Latviyskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika) kısaca Letonya SSC , Sovyetler Birliği içerisindeki cumhuriyetlerden biridir. 23 Ağustos 1939 tarihinde Kızıl Ordu tarafından Molotof Şartı’na uygun olarak işgal edilen ülke önce bağımsız bırakıldı. Ancak 17 Haziran 1940 tarihinde Molotof-Ribbentrop Paktı’nın imzalanmasından hemen sonra 21 Temmuz 1940 tarihinde Sovyetler Birliği’ne bağlı bir cumhuriyet haline getirildi. 5 Ağustos 1940 tarihinde imzalanan antlaşma ile 15 kurucu cumhuriyetten biri olarak Sovyetler Birliği’ne bağlandı. 1941 yılında Wehrmacht tarafından işgal edilen ülke, 3 yıl Nazi Almanyası yönetiminde kaldıktan sonra 1944-1945 yılları arasında Sovyetler Birliği tarafından geri alındı.
1990 yılında ilk seçilmiş Letonya SSC Meclisi, Egemenlik Deklarasyonu’nu yayınladı. Ardından 4 Mayıs 1990 tarihinde ülkenin ismi Letonya Cumhuriyeti olarak değiştirildi.[1] 21 Ağustos 1991 tarihinde ise tam bağımsızlığını ilan etti.

RIGA, LATVIA – September 9, 2008: Tourists admiring Town Hall Square with House of Blackheads and St Peter’s church in Riga, Latvia.

10- Gürcistan

Kafkasya’nın 3 sovyet cumhuriyetinden biri. Eski sovyetler birliği devlet başkanı Josip Stalinin doğduğu ülke.

9.Beyaz Rusya
Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (“Belarusya” olarak da bilinir, ancak bu Rusçadaki Bela ne anlama geldiği belli değildir) nüfus açısından Sovyetler Birliği’nin beşinci büyük cumhuriyetiydi ve tıpkı Ukrayna SSC gibi Birleşmiş Milletler’de temsilciye sahipti. Beyaz Rusya’nın güney sınırını sık ormanlar ve Pripet bataklıkları oluşturur. Kuzeyde, bir dizi buzul sırt yükseltiyi artırırken, toprak daha kuru hale gelir; bu arada aynı yörede Dvina’nın batı kolu, Baltık’a açılan tarihsel bir su yolu işlevi görür. Polonya sınırında, son Avrupa bizonunun görüldüğü, çok eski ve ilginç Beloveya Ormanı yer alır. Tarih açısından bakıldığında Beyaz Rusya, zamanında önemli bir yeri olan ve fiilen bağımsız bir konuma sahip bulunan Kiev Polotsk Prensliği’nin mirasçısıdır.
Bu topraklar, Tatar istilâsından sonra Litvanya büyük prenslerinin eline geçti. Polonya ve Litvanya’nın birleşmesiyle, Beyaz Rusya, Polonya’nın 16. ve 17. yüzyıllara özgü Rönesans kültürünü paylaştı; nüfusun hemen hemen dörtte biri Katolik oldu. Ancak Polonya’nın 18. yüzyıl sonlarında paylaşılmasıyladır ki, Beyaz Rusya’nın büyük bölümü Rus İmparatorluğu’na dahil edildi.
Berlin’den Moskova’ya uzanan hatta yer alan Beyaz Rusya, Nazi istilâcıların elinde, Sovyetler Birliği’nin başka bölgelerine göre daha büyük yıkıma uğradı. Nazi işgâli (1941-44) döneminde 1.5 milyon Belarus, kalıcı olarak Volga Nehri’nin doğusundaki topraklara yerleştirildi. Yahudi nüfusun büyük bölümü topraklarını terk ederken, kasaba ve köylerin dörtte üçü tahribe uğramıştı. Ancak, insanlarının direngenliği, yıkıma uğramış bu halkın yeniden gelindiğinde Beyaz Rusya’nın kentsel ve sınaî gelişimi, Sovyetler Birliği’nde görülen en hızlıları arasındaydı.
Ekonomi
Kerestecilik ve patates yetiştirme gibi geleneksel uğraşlar bugün gene önem taşımaktadır. Serin ve yağışlı yazlar ile kumlu toprak yapısı, patates yetiştirilmesi açısından en elverişli koşulları oluşturur. Beyaz Rusya’da üretilen patates tüm Sovyetler’de tüketildiği gibi hayvan yemi olarak ve ayrıca da patates alkolü sanayisinde de kullanılıyordu. Topraklarının üçte biri ormanlarla kaplıdır. Çok sayıda göl ve suyolu, kesilen tomrukların mobilya ve inşaat malzemeleri üreten merkezlere sevkiyatını sağlar. Kum ise, tuğla ve cam üretiminde kullanılır; nitekim Sovyetler Birliği’nin en büyük cam fabrikalarından biri de Gomel’de yer alıyordu. Pripet bataklıkları çevresinde geniş bir alana yayılan turbalıklar son zamanlarda İslah edilmiştir. Beyaz Rusya topraklarında kurulu çok sayıda termal enerji merkezi, yakıt olarak turbalıklardan sağlanan girdileri kullanmaktadır. Ayrıca Minsk’te büyük motor fabrikaları da SSCB döneminde faaliyet göstermekteydi.

8-Ukrayna
Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Ukraynaca: Українська Радянська Соціалістична Республіка, УРСР), SSCB’yi oluşturan 15 birlik cumhuriyetinden biri. Kuzeyde ve doğuda Rusya SFSC, güneyde Azak Denizi ve Karadeniz, güneybatıda Moldova SSC ve Romanya, batıda Macaristan, Çekoslavakya ve Polonya, kuzeybatıda da Beyaz Rusya SSC ile çevrilidir.
Tarih
1917 Kasım’ında Rusya’da Çarlık rejiminin yıkılmasından sonra Kiev’de başlıca yöneticileri Vinnişenko ve Petliura olan bir Özerk Ukrayna Cumhuriyeti kurulurken aynı yılın Aralık ayında Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi. Brest-Litovsk Barış Antlaşması görüşmeleri sırasında Alman ordularınca işgal edilen Ukrayna’da, Aralık 1918’de işgalin son bulmasından sonra Petliura yönetimi başa geçti. 1919-1921 arası Ukrayna, Denikin ve Wrangel komutasındaki Beyaz Ordu ile Mart 1919’da Rakovski önderliğinde kurulan Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ni destekleyen Kızıl Ordu arasında yoğun çarpışmalara sahne oldu. Bu süreçte Petliura yönetiminin Polonya’yla anlaşarak Kızıl Ordu’ya karşı yürüttüğü savaş 1921’de Sovyet Rusya ile Polonya arasında yapılan Riga Antlaşması’yla son buldu. Doğu Galiçya ve Volhinya Polonya topraklarına katılırken Ukrayna’nın Sovyet hükümeti 1922’de SSCB’ye katıldı. 1941-1942’de Nazi Almanyası ordularınca işgal edilen Ukrayna, Sovyet ordusunun karşı saldırısıyla kurtarıldı. Ukrayna SSC 1945’te Doğu Galiçya, Volhinya, Rutenya, Besarabya ve Buhovin ile genişledi. 19 Şubat 1954 tarihinde, Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti Prezidyumu, Kırım Oblastını Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nden çıkararak Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağladı.

7-Azerbaycan
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Azerice: Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası, Rusça: Азербайджанская Советская Социалистическая Республика), bugünkü Azerbaycan Cumhuriyeti’nden önce 1920 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla[1] kurulan, 1922-1991 yılları arasında varlığını sürdürmüş, SSCB-yi oluşturan 15 Sovyet cumhuriyetden biri olmuştur.
Tarih
SSCB’nin Transkafkasya cumhuriyetlerinden en büyüğü olan Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bölgenin tek Türk kökenli halkını oluşturmaktaydı.
Ülke, İran’a karşı yürütülen savaş sonunda 1820’ler kapanırken Türkmençay Antlaşması gereği Rusya İmparatorluğu’na dâhil edildi. 1917 Ekim Devrimi ile Rusya’da çıkan iç savaş sonucu, Rusların bölgedeki etkinliğini yitirmesi ile 28 Mayıs 1918 tarihinde Kafkas İslam Ordusu’ nun da desteğiyle bağımsızlığını ilan eden ülke; Rusya’da iç savaşın bitmesi ve Bolşevik yönetimin kesin zaferini ilân etmesi sonrasında Soviyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin bir üyesi olarak yerini almıştır.
Ekonomi

1950’li yıllarda Bakü şehri.
Doğal petrol yatakları ile tâ eski zamanlardan beri bilinen Bakü yöresi, SSCB döneminde de dünyanın başlıca petrol üretim merkezlerinden biri haline geldi. Azerbaycan’da üretilen petrol, 1923 yıldan itibaren istikrarlı bir şekilde artarak 1941 yılında 25.4 milyon tona ulaşmasıyla petrol üretiminde rekor kıran Sovyet ülkesinde, çıkarılan petrolün %75’ni teşkil ediyordu. İkinci Dünya Savaşı boyunca Azerbaycan’da petrol üretimi ise şöyledir: 1941’de 25.4, 1942’de 15.8, 1943’de 12.6, 1944’de 11.8 ve 1945’de 10.4 milyon ton. Enerji kaynaklarına hakim olmanın önemini kavrayan Hitler, İkinci Dünya Savaşı ‘nda, başta Bakü olmak üzere Kafkasların petrol yataklarını, “Edelweiss” diye adlandırılan planıyla ele geçirmeye çalıştı.
Hitler Bakü petrolünü ele geçirmek için büyük mücadele vermiş olmasına karşın, başarılı olamayarak amacına ulaşamadı. Sovyetler Birliği’nin gelişmesinde önemli bir rol oynayan Azerbaycan petrolü, İkinci Dünya Savaşı boyunca her yıl cepheye ortalama 20 milyon ton petrol göndermiştir. Bu bakımdan savaşın kazanılmasında Azerbaycan petrolünün etkisi büyük olmuştur. 1944-45 yıllarında Bakü ve çevresinden çıkarılan petrol, Sovyetler Birliği’nde üretilen petrolün %75’ini teşkil ediyordu. Savaş yıllarında SSCB’nin petrol ihtiyacının tamamına yakın bir kısmının Azerbaycan tarafından karşılandığı göz önüne alındığında Azerbaycan’ın jeostratejik önemi daha fazla anlaşılmaktadır. Bu öneme binaen Bakü’ye çok sayıda insan yerleştirildi; bu nedenle SSCB döneminde Bakü, Azeri olduğu kadar aynı zamanda büyük bir Rus kenti durumundaydı.
SSCB’nin beşinci büyük kenti durumundaki Bakü’nün çevresindeki sanayi, yöredeki petrol üretimiyle bağlantılıydı. Bu yörede üretilen petrol 1900 yılında dünya petrol üretiminin yarısını karşılamaktaydı. Göreceli olarak bakıldığında sonraki dönemde yeni petrol kuyularının açılmasıyla azalmıştır.
SSCB döneminde bir başka önemli üretim ise, pamuktur. Kura ovalarında gerçekleştirilen yaygın sulama, başka türlü büyük ölçüde yarı-çorak bir görünüm taşıyacak olan bölgeye yeşillik katmaktadır. Koyun, sığır, domuz ve binek atı yetiştiriciliği, sulama yapılmayan bozkırlarda kış mevsiminde sürdürülebilir. Göçebe çobanlar, yaz aylarında hayvanları yüksek rakımlı otlaklara götürmektedirler. Transkafkasya’da yaygın olan meyve, tütün, çay üretimi ve bağcılık, Azerbaycan’da da yapılmaktaydı. Bütün bunlara eklenebilecek olan bir başkası, yüksek kalite havyar elde edilen mersin balığı başta olmak üzere, Hazar kıyısı boyunca yapılan balıkçılıktı.

6-Kazakistan

Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Kazakça: Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Qazaq Kenestik Socïalïstik Respwblïkası; Rusça: Казахская Советская Социалистическая Республика, Kazakhskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), Sovyetler Birliğini oluşturan cumhuriyetlerden biri.
2.717.300 kilometre kare (1.049.200 mil kare) ile Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyetinden sonra SSCB’nin en büyük ikinci cumhuriyeti. Başkenti Almatı’dır. Bugünkü Orta Asya’daki bağımsız Kazakistan’dır. Varlığı sırasında Kazakistan Sovyet Komünist Partisi tarafından yürütüldü.

5-Kırgızistan
Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, bugünkü Kırgızistan’ın 1991’deki SSCB’nin dağılmasından önceki ismi. Başlangıçta 1919’da Sovyet gücü bölgede kabul görmüştür ve Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde Kara-Kırgız Özerk Bölgesi oluştu. Kara-Kırgız terimi 1920’lerin ortasında Ruslar onları aynı zamanda Kırgız olarak bakılan Kazaklardan ayırıncaya kadar kullanılmıştır. 5 Aralık 1936’da Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, tam bir Sovyetler Birliği cumhuriyeti olarak kabul görmüştür.
1920’ler boyunca Kırgızistan, kültür, eğitim ve sosyal yaşam açısından epeyce geliştirildi. Okur yazarlık büyük ölçüde gelişti ve standart bir edebi dil ortaya çıkarıldı. Ekonomik ve sosyal gelişme de dikkate değerdi. Sovyet açıklık ve dürüstlük politikasının ilk yılları, Kırgızistan’da politik iklim üzerinde küçük bir etki yapmıştır. Bununla birlikte Cumhuriyet’in basın mensuplarına daha fazla liberal bakış edinmeleri ve Yazarlar Birliği’nce yeni bir yayın olan Literaturniy Kirghizstan’ı kurmaları için izin verilmişti. Gayriresmi politik gruplar yasaklanmıştı fakat 1989’da derin iskân krizi ile uğraşmak için ortaya çıkan birkaç grubun faaliyetlerine izin verilmişti.
1990 yılının Haziran ayında Özbekler ve Kırgızlar arasındaki etnik gerginlikler Özbeklerin olduğu Oş İli’ni kaplamıştı. Şiddetli karşılaşmalar birbirini izledi ve bir emniyet ve sokağa çıkma yasağı durumu hasıl oldu. 1990 yılının Ağustos ayına kadar düzen eski haline getirilemedi.
1990’ların başları Kırgızistan’a yeni değişimler getirdi. Kırgızistan Demokratik Hareketi, Parlamento’nun desteğiyle önemli bir politik güç haline geldi. Kırgız Bilim Akademisi’nin liberal başkanı Askar Akayev 1990 yılının Ekim ayında başkan seçildi. Takip eden Ocak ayında Akayev, yeni hükümet yapılarını öne sürdü ve çoğunlukla daha genç ve reforma yönelik politikacılardan oluşan yeni bir hükümet tayin etti. 1990 yılının Aralık ayında Yüksek Sovyet, cumhuriyetin adını Kırgızistan Cumhuriyeti olarak değiştirmek üzere oy verdi. 1991 yılının Şubat ayında başkent Frunze’nin adı devrim öncesi adı olan Bişkek olarak değiştirildi. Bağımsızlığa giden bu estetik hareketlere rağmen, ekonomik gerçeklikler Eski Sovyetler Birliği’nden ayrılmaya karşı durur gibi gözükmekteydi. 1991 yılının Mart ayındaki Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin yaptığı bir referandumda seçmenlerin %88,7’si Eski Sovyetler Birliği’nin yenilenmiş federasyon olarak tutulması teklifini uygun buldular.
19 Ağustos 1991’de Olağanüstü Hal Komitesi, Kırgızistan’da Akayev’i indirme girişiminin görüldüğü Moskova’da güç elde etti. Ertesi hafta darbenin sönmesinden sonra Akayev ve İkinci Başkan German Kuznetsov Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nden istifalarını açıkladılar ve tüm daire ve sekreterya istifa etti. Bunu 31 Ağustos 1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden bağımsızlığı sağlayan Yüksek Sovyet oylaması takip etti.

4-Tacikistan
Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, (Tacikçe: Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон, Respublikai Sovetii Sotsialistii Toçikiston; Rusça: Таджикская Советская Социалистическая Республика, Tadzhikskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), kısaca Tacikistan SSC, Sovyetler Birliği’nin 15 kurucu cumhuriyetinden biridir. Orta Asya’da yer alan Tacikistan SSC, Sovyetler Birliği içinde Tacik halk için ulusal bir varlık olarak 5 Aralık 1929 tarihinde oluşturuldu. 14 Ekim 1924 oluşturulmuş olan Tacikistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Tacik ÖSSC), yapılan ulusal sınır düzenlemeleri ile birlikte Türk Özbekistan SSC’ye bağlandı. 9 Eylül 1991 tarihinde, Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan etti ve Tacikistan Cumhuriyeti adını aldı. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra devlet, Tacikistan yeni anayasasının kabulü ile 6 Kasım 1994 tarihinde son buldu.

3-Türkmenistan
Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Türkmence: Түркменистан Совет Социалистик Республикасы, Türkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasy; Rusça: Туркменская Советская Социалистическая Республика, Turkmenskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), kısaca Türkmenistan SSC, Orta Asya’daki Sovyetler Birliği’nin cumhuriyetlerinden biriydi. Başlangıçta 7 Ağustos 1921 tarihinde Türkistan ÖSSC’ye bağlı Türkmen Oblastı olarak, daha sonra 13 Mayıs 1925 tarihinde de SSCB’ye bağlı Türkmenistan SSC olarak kuruldu. 1991 yılında ülke bağımsız oldu ve adı Türkmenistan olarak değiştirildi.

2-Özbekistan
Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Özbekçe: Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси, O’zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi; Rusça: Узбекская Советская Социалистическая Республика, Uzbekskaya Sovetskaya Sotsialisticheskaya Respublika), diğer ismiyle Özbekistan SSC Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden biriydi. Cumhuriyet, 1924 yılında oluşturuldu. 1991 yılında Özbekistan Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını ilan ederek Sovyetler Birliği’nden ayrıldı.
Tarihi
1925 yılında, Orta Asya’da siyasi birimlerin sınırları Vladimir Lenin’in Milliyetler Komiseri Joseph Stalin tarafından belirlenen etnik unsurlara göre değiştirildi. Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti ve Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti kaldırıldı ve bu topraklarında 27 Ekim 1924 tarihinde Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Özbekistan SSC) oluşturuldu. Bölge, beş ayrı Sovyet Sosyalist Cumhuriyetine bölündü. Bir sonraki yıl Özbekistan SSC, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği cumhuriyetlerinden biri oldu.
1929 yılına kadar Tacikistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bağlı olan Özbekistan SSC o yıl bu cumhuriyetten bağımsız hale getirildi. 1930 yılında başkent, Semerkand şehrinden Taşkent şehrine taşındı. 1936 yılında, Sovyetler Birliği’ndeki ulusal sınırlandırılmanın son aşamalarında Kazakistan SSC’den alınan Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Özbekistan SSC’ye katıldı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra bazı toprak ve araziler, Kazakistan SSC ve Özbekistan SSC arasında birkaç kez el değiştirdi.
1928 yılında başlayan arazileri devlet çiftlikleri haline kollektifleştirme, 1930’ların sonunda kadar devam etti.
1937-38 yıllarındaki Büyük Temizlik sırasında sözde milliyetçi bir grup insan, “ilk başbakan Feyzullah Hocayev de dahil olmak üzere” idam edildi.
II. Dünya Savaşı sırasında, birçok sanayi kuruluşu güvende tutulmak için, SSCB’nin batı bölgelerindeki savunmasız yerlerden Özbekistan SSC’ye taşındı. Ruslar, Ukraynalılar ve diğer milletlerden çok sayıda cumhuriyetin nüfus değiştirerek bölgeye geldi. Özbekistan SSC, Mihver güçleri ile işbirliği şüphelenilen bazı etnik grupların Joseph Stalin tarafından tehcir ettirildiği yer oldu. Bu etnik gruplara Koreliler, Kırım Tatarları, Çeçenler ve çok sayıda etnik grup dahildi. Sovyet döneminde, Komünist yetkililerin din karşıtı çalışmaları için bir odak noktası oldu. Hükümet camileri kapattı ve din okullarını din karşıtı müze haline getirdi. Okuma-yazma kırsal kesimler de dahil olmak üzere her yere yayıldı. 1917 yılında nüfusunun çok küçük bir bölümü okuma yazma bilen ülkede okuma yazma yüzdesi Sovyetler Birliği döneminde %100’e ulaştı.
Bir başka önemli gelişme, gelecekte felakete etkisi olan pamuk üretimi artırmak için 1960’ların başında başlatılan çalışmalar oldu. Pamuğun suya ihtiyaç duyması ve suyun Amu Derya ve Aral Denizi’nden karşılanması ekolojik felakete giden yolu açtı.
Komünist Parti 1990 yılına kadar Özbekistan SSC’nin tek yasal partisi oldu. Özbekistan Komünist Partisi birinci sekreteri, ya da başkanı sürekli bir Özbek oldu. Şerif Raşidov, 1958-1983 yılları arasında bu görevi en uzun süre yürüten lider oldu. İslam Kerimov, 1989 yılından bu yana Özbekistan Komünist Partisi lideri ve bu partinin değişmesinden de sonra ortaya çıkan Demokratik Halk Partisi (PDP) başkanı olarak 1990 yılında Özbekistan SSC başkanı oldu.
1 Eylül 1991 tarihinde ülkenin ismi, resmen 26 Aralık 1991 tarihine kadar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olarak kalan Özbekistan Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Sovyetler Birliği’nin çöküşü ile Özbekistan adıyla bağımsız ülke oldu. Kerimov, ülkenin bağımsızlığından beri görevini sürdürmektedir.

1.Rusya

Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti, (RSFSC) (Rusça:Росси́йская Сове́тская Федерати́вная Социалисти́ческая Респу́блика; Rossiyskaya sovetskaya federativnaya sotsialistiçeskaya respublika) Sovyetler Birliği’nin en büyük cumhuriyetidir.
7 Kasım 1917’de Ekim Devrimi ile kuruldu. 30 Aralık 1922’de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin, Belarus SSC, Ukrayna SSC, Orta Asya ve Kafkas cumhuriyetleriyle birleşmesiyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği resmen kuruldu. 12 Aralık 1991 tarihinde yerine kurulan Rusya Federasyonu yasal varisidir.
Tarih
1917 tarihli Şubat Devrimi ile Rusya İmparatorluğu sona ermiştir. Sovyet rejiminin kurulmasından sonra, işçi, köylü, asker sovyetleri Ocak 1918’de III. Tüm-Rusya Kongresi’nde, Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti-RSFSC olarak ilan edildi.
1917 Ekim Devrimi’nden sonra Temmuz 1918’de, Sovyet V. Kongresi, RSFSC’nin ilk anayasını onayladı. İç Savaş yıllarında (1918-1922) ve sonrasında, RSFSC sınırlarında birtakım özerk cumhuriyetler kuruldu: Türkistan (1918), Başkır (1919), Tatar (1920), Karelya (1923), Dağıstan (1921) ve Yakut (1923). Aynı zamanda özerk bölgeler de kuruldu. 30 Aralık 1922’de, SSCB Sovyetleri I. Kongresi’nde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin kurulması karara bağlandı. Bu karara göre SSCB, ulusların kendi yazgılarını özgürce belirleme ilkesine dayanarak oluşturulmuş, “çokuluslu federal ve birleşmiş bir devlet”‘ti. Yeni federasyon, İç Savaş’ın ardından yeniden kazanılan toprakları da içermekteydi: Türkistan, Batı Sibirya gibi. Ancak 1924’de Türkmenistan ve Özbekistan, RSFSC’den ayrılırken birçok ulusal topluluk RSFSC’ye katıldı. Nüfusun eşit olmayan biçimde dağıldığı Rusya Federasyonu’nda dört bölgesel bütün yer almaktadır: Rus ovası, Ural ve Batı Sibirya, Orta Sibirya, Doğu Sibirya. Çarlık Rusyası’nın iki tarihsel ve siyasal başkenti (Leningrad ve Moskova), bu cumhuriyetin toprakları içindedir. 1925’de RSFSC, 10 özerk sovyet sosyalist cumhuriyet ve 13 özerk bölgeden oluşmaktaydı. Bu arada 1924-1926 yılları boyunca RSFSC, üstünde daha çok Beyaz Ruslar’ın oturduğu önemli büyüklükteki toprakları Biyelorusya’ya verdi. Tüm Rusya Sovyetleri’nin XII. Kongresi’nde (Mayıs 1925) ise, SSCB Anayasası’na uygun duruma getirilen ikinci bir RSFSC Anayası kabul edildi. 1928-1929 arasında yapılan yeni bir yönetsel daha gerçekleştirildi: Önem sırasına göre yazılırsa Oblastlar, Kraylar ve Okruglar oluşturuldu. Şubat 1926’da Özerk Kırgız Bölgesi, Kırgız SSC’ye dönüştü. Ocak 1937’de, XVII. Kongre sırasında RSFSC’nün anayasası onaylandı; böylece, SSCB’nin yeni anayasasıyla (1936) uyum sağlamış oluyordu.
O sırada RSFSC birtakım değişiklikler sonucunda 17 özerk cumhuriyet ve 6 özerk bölgeyi içine alıyordu. Sovyet-Fin Savaşı, bu arada belirli bir değişme daha getirdi. Savaş içinde (Ağustos 1941), özerk Volga Sovyet Soyalist Cumhuriyeti kaldırıldı. Savaşın bitiminde, Batı’dan ve Uzak Doğu’dan kimi topraklar katıldı (Köninsberg bölgesi, Kuril Adaları, Güney Sahalin Adası vb). Ayrıca, 1954’de RSFSC içinde bulunan Kırım Bölgesi Ukrayna SSC’ye bağlandı: 1956’da da, Karelya-Finlandiya SSC, Karelya Özerk Cumhuriyeti’ne dönüştü.
SSCB’nin dağılmasından önce 31 özerk SSC, il ve eyaleti kapsardı. Bağlı on sekiz özerk sosyalist sovyet cumhuriyeti şunlardı: Başkırtistan, Buriyatistan, Karelya, Dağistan, Yakutistan, Kabardino, Balkar, Kalmuk, Komi, Mari, Mordovya, Kuzey Osetya, Udmurtsiya, Tatar, Çeçen-İnguş, Çuvaş, Tuva.

Sovyet Rusya’nın 1918-1937 yılları arasındaki bayrağı
Yönetim
Her federe cumhuriyet kendi anayasına ve ‘’isterse RSFSC’den ayrılma’’ hakkına sahipti. Hepsinin federal devletin siyasal organlarına benzer organları vardı. Ayrıca, cumhuriyetler kendine özgü başka yönetim birimlerine de sahipti.
Ekonomi
RSFSC’nin ana çekirrdeğini oluşturan Moskova havzasında, Sovyet sanayi üretiminin üçte biri üretilmektedir. Ancak, hammadde ve enerji kaynakları bu bölgede bulunmaz. Büyük ırmaklar, hidroelektrik enerji üretiminin yoğunlaştığı havzalar olmuşlardır. Buna karşılık demir-çelik, makine (otomotiv) kimya ve dokuma sanayileri de, Moskova havzasında yer almıştır. Leningrad, SSCB’nin en büyük liman kentiydi. Urallar, Sovyet sanayisinde önemli yer tutardı. Bu da, Batı Sibirya’nın kalkınmasını olanaklı kılmıştı. Doğu Sibirya ve Güney Sibirya fazla kalkınamamıştır.

Eski S.S.C.Byi (Sovyetler Birliği) oluşturan 15 ülke hangileriydi ?

Yazı dolaşımı


Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir